Τι είναι το Άσθμα;

Το Άσθμα είναι μία χρόνια πάθηση του αναπνευστικού που χαρακτηρίζεται από στένωση και φλεγμονή των αεραγωγών ή βρόγχων, δηλαδή των σωλήνων που μεταφέρουν τον αέρα στους πνεύμονες. Η πάθηση αυτή εμφανίζεται με «επεισόδια», δηλαδή περιόδους παρουσίας συμπτωμάτων (κρίση) και περιόδους όπου ο ασθενής είναι ασυμπτωματικός. Σε κάποιες πιο σοβαρές περιπτώσεις, το άσθμα μπορεί να έχει μία πιο χρόνια πορεία με καθημερινα συμπτώματα.

 Οι ασθενείς με άσθμα έχουν μια γενετική (κληρονομική) προδιάθεση, αλλά τα συμπτώματα εμφανίζονται μετά την έκθεση σε κάποιους εκλυτικούς παράγοντες, όπως οι λοιμώξεις (ιδιαίτερα οι ιογενείς), ερεθιστικοί παράγοντες του περιβάλλοντος (σκόνη, γύρεις, τρίχωμα ζώων, υγρασία, καπνός, φάρμακα κ.λπ.) ή/και η άσκηση.

 Όταν ένας ασθενής με άσθμα εισπνεύσει κάποιον εκλυτικό παράγοντα από το περιβάλλον, πυροδοτείται μια υπερβολική απάντηση στους αεραγωγούς με σύσπαση των λείων μυικών ινών τους (βρογχόσπασμος) με αποτέλεσμα την στένωση του αυλού τους. Παράλληλα, η φλεγμονή που ξεκινάει, δημιουργεί οίδημα του βλεννογόνου των αεραγωγών και αυξημένη παραγωγή εκκρίσεων που είναι παχύρρευστες και κολλώδεις, με τελικό αποτέλεσμα την επιδείνωση της στένωσης του αυλού των βρόγχων. Έτσι, περιορίζεται η ροή του αέρα μέσα από τους βρόγχους.

 

Ποιά είναι τα συμπτώματα του άσθματος;

Το άσθμα εμφανίζεται με επεισόδια που χαρακτηρίζονται από δύσπνοια (δυσκολία στην αναπνοή), βάρος στο στήθος, βήχα ή/και συριγμό (σφύριγμα στην αναπνοή).

Ο βήχας μπορεί να είναι ξηρός ή παραγωγικός με τυπικά κολλώδεις λευκές ή κιτρινωπές εκκρίσεις. Μπορεί να αποτελεί το μοναδικό σύμπτωμα σε κάποιες μορφές άσθματος. Μπορεί να είναι νυκτερινός, να συνοδεύεται και από δυσκολία στην αναπνοή και να διαταράσσει τον ύπνο του ασθενή.  

Τα συμπτώματα του άσθματος μπορεί να υποχωρήσουν με την κατάλληλη θεραπεία, αλλά μερικές φορές μπορούν να υποχωρήσουν και αυτόματα. Η αποφυγή του ερεθιστικού παράγοντα που προκάλεσε τα συμπτώματα μερικές φορές αρκεί για να βελτιωθεί ο ασθενής.

Κάποιοι άνθρωποι με άσθμα εμφανίζουν ελάχιστα συμπτώματα λίγες φορές στη ζωή τους, ενώ κάποιοι άλλοι εμφανίζουν καθημερινά συμπτώματα με σημαντικές επιπτώσεις στην καθημερινότητά τους.

Το άσθμα διαφέρει από ασθενή σε ασθενή και εμφανίζεται με πολλές μορφές, άλλοτε ήπιο με χρόνιο βήχα, άλλοτε σοβαρό με σοβαρά και απειλητικά για τη ζωή επεισόδια δύσπνοιας και συριγμού. Για τον λόγο αυτό είναι σημαντικό η κάθε περίπτωση να εξετάζεται προσεκτικά και να λαμβάνει την κατάλληλη θεραπεία εξατομικευμένα.

Υπάρχουν και περίοδοι όπου τα άσθμα είναι σταθερό και υπό έλεγχο και ο ασθενής να μην εμφανίζει καθόλου συμπτώματα.

Πόσο συχνό είναι το άσθμα;

Περίπου 300 εκατομμύρια άνθρωποι πάσχουν από άσθμα στον πλανήτη, ενώ περίπου 250.000 άνθρωποι πεθαίνουν από άσθμα κάθε χρόνο. Οι θάνατοι από άσθμα, ωστόσο, μειώνονται διαρκώς, λόγω της αποτελεσματικής θεραπείας. Αντίθετα, η συχνότητα του άσθματος και των αλλεργιών αυξάνεται.

Υπολογίζεται ότι 7-10% των ανθρώπων πάσχουν από άσθμα, αλλά το ποσοστό διαφέρει σημαντικά μεταξύ των χωρών. Είναι συχνότερο στις Δυτικές χώρες, αλλά φαίνεται ότι και άλλοι παράγοντες, γενετικοί, κοινωνικοί και περιβαλλοντικοί παίζουν ρόλο. Η θνητότητα, ωστόσο, είναι μεγαλύτερη στις χώρες με μέσο ή χαμηλό εισόδημα, ενώ τα συμπτώματα του άσθματος είναι περισσότερο συχνά (έως 20%) στη Μεγάλη Βρετανία, την Ιρλανδία, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία και λιγότερο συχνά (2-3%) στην Ανατολική Ευρώπη, την Ινδονησία, το Ουζμπεκιστάν, την Ινδία και την Αιθιοπία.

Το άσθμα είναι πιο συχνό στα αγόρια στην παιδική ηλικία και στις γυναίκες μετά την ενηλικίωση.

Τι εξετάσεις πρέπει να κάνω;

Εκτός από την εξέταση στον πνευμονολόγο, όπου ο ιατρός θα λάβει λεπτομερές ιστορικό και θα διενεργήσει πλήρη αντικειμενική εξέταση και ακρόαση των πνευμόνων, η σημαντικότερη εξέταση στην διάγνωση του άσθματος είναι η ΣΠΙΡΟΜΕΤΡΗΣΗ (ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΒΡΟΓΧΟΔΙΑΣΤΟΛΗ). 

Η σπιρομέτρηση είναι μία απλή, λειτουργική εξέταση του αναπνευστικού, όπου υπολογίζονται όγκοι, χωρητικότητες, ροές του αέρα και αντιστάσεις για τον έλεγχο της λειτουργίας των πνευμόνων και την ανίχνευση τυχόν διαταραχών όπως την παρουσία απόφραξης των αεραγωγών ή περιοριστικού τύπου διαταραχή, κά.

Στην σπιρομέτρηση, ζητείται από τον ασθενή να φυσήξει με όλη του την δύναμη μέσα σε ένα ειδικό μηχάνημα-το σπιρόμετρο-μέσω ενός επιστομίου. Στην συνέχεια ενδέχεται να χορηγηθεί στον ασθενή ένα εισπνεόμενο βρογχοδιασταλτικό και να επαναληφθεί η διαδικασία προκειμένου να τεκμηριωθεί η διάγνωση του άσθματος.

Δοκιμασίες πρόκλησης:

Σε ορισμένες περιπτώσεις, ο ιατρός μπορέι να ζητήσει επιπλέον εξετάσεις για την διάγνωση ή τον αποκλεισμό του άσθματος και αυτές λέγονται Δοκιμασίες πρόκλησης, όπου χορηγείται  στον ασθενή μια ουσία (ισταμίνη, μεταχολίνη, μαννιτόλη) σε εισπνεόμενη μορφή σε αυξανόμενες δόσεις και παρακολουθείται η αναπνευστική του λειτουργία με σπιρομέτρηση.

Καρδιοαναπνευστική δοκιμασία κόπωσης:

Σε άτομα που εμφανίζουν συμπτώματα άσθματος στην άσκηση, ενδέχεται να ζητηθεί η διενέργεια μίας ειδικής δοκιμασίας κοπώσεως ή εργοσπιρομετρία με σκοπό την μελέτη της αναπνευστικής λειτουργίας κατά την οξεία φάση της άσκησης.

Έλεγχος αλλεργίας:

Αν και δεν είναι πάντα απαραίτητος ο έλεγχος αυτός για την διάγνωση του άσθματος, σε ορισμένους ασθενείς ενδέχεται να προταθεί για τον εντοπισμό πιθανού αλλεργικού παράγοντα που συμμετέχει στην εμφάνιση του άσθματος. Αυτός ο έλεγχος γίνεται με δερματικές δοκιμασίες ή με ειδικές εξετάσεις αίματος. Σε περιπτωση που ανιχνευθεί κάποιος ερεθιστικός παράγοντας  που επιδεινώνει το άσθμα, ενδέχεται να συσταθεί στον ασθενή να  προσπαθήσει να τον αποφεύγει στο περιβάλλον (π.χ. γύρεις, τρίχωμα κατοικίδιων ζώων ή ακάρεα οικιακής σκόνης).

Αλλεργική ρινίτιδα και Άσθμα

Περισσότεροι από τους μισούς ασθενείς  με άσθμα έχουν και αλλεργική ρινίτιδα. Από τους ασθενείς με αλλεργική ρινίτιδα, περίπου το 1/3 θα εμφανίσει κάποια στιγμή συμπτώματα άσθματος.

Τα τυπικά συμπτώματα της αλλεργικής ρινίτιδας είναι:

• φτάρνισμα
• φαγούρα στη μύτη
• ρινική συμφόρηση ή/και καταρροή
• αίσθημα φαγούρας στο λαιμό, τα αυτιά ή το στόμα
• πονοκέφαλος
• αδυναμία συγκέντρωσης

Ορισμένοι ασθενείς εμφανίζουν ταυτόχρονα με την αλλεργική ρινίτιδα και αλλεργική επιπεφυκίτιδα με ερυθρότητα στα μάτια, δάκρυα και ενιοτε πόνο και αίσθημα ξένου σώματος.

Κάποιοι ασθενείς εμφανίζουν συμπτώματα μόνο την άνοιξη ή το φθινόπωρο και πάσχουν από "εποχιακή αλλεργική ρινίτιδα". Αυτοί οι ασθενείς έχουν συνήθως αλλεργίες σε γύρεις (από φυτά, δένδρα, γρασίδι ή λουλούδια) ή σε μύκητες (που υπάρχουν στην υγρασία).

Κάποιοι ασθενείς, ωστόσο, μπορεί να εμφανίζουν συμπτώματα ολόκληρο το χρόνο και τότε μιλάμε για "ολοετή αλλεργική ρινίτιδα". Οι ασθενείς αυτοί έχουν κατά κανόνα αλλεργίες σε αλλεργιογόνα που υπάρχουν στην καθημερινότητα, όπως τα ακάρεα της οικιακής σκόνης, το τρίχωμα των κατοικίδιων ζώων και κάποια χημικά ή τροφές.

Η θεραπεία της αλλεργικής ρινίτιδας είναι σημαντική για τον έλεγχο του άσθματος!

Θεραπεία του άσθματος

Η θεραπεία του άσθματος  χωρίζεται σε δύο κατηγορίες φαρμάκων.

 (1)τα  φάρμακα για την ανακούφιση των συμπτωμάτων του ασθενούς (ανακουφιστικά φάρμακα) 

και (2)τα  φάρμακα για τη μείωση της φλεγμονής των αεραγωγών και τη μείωση των παροξύνσεων (ρυθμιστικά φάρμακα).

Τα  ανακουφιστικά φάρμακα  ή Βρογχοδιασταλτικά

Τα φάρμακα αυτά ανακουφίζουν άμεσα από την δύσπνοια καθώς δρουν ταχέως στις λείες μυικές ίνες των βρόγχων, διαστέλλοντας τους βρόγχους και σταματώντας το βρογχόσπασμο. Είναι 2 ειδών οι β-διεγέρτες ταχείας έναρξης δράσης και τα αντιχολινεργικά βραχείας δράσης και συνήθως χορηγούνται σε εισπνεόμενη μορφή, είτε με την μορφή απλής  συσκευής, είτε μέσω νεφελοποιητή. Χρησιμοποιούνται στην κρίση βρογχικού άσθματος και η συχνή ανάγκη τους σηματοδοτεί την ανάγκη επίσκεψης στον πνευμονολόγο άμεσα. 

Τα ρυθμιστικά φάρμακα

Τα φάρμακα αυτά χορηγούνται για την ρύθμιση της φλεγμονής των αεραγωγών και την πρόληψη της εμφάνισης συμπτωμάτων και κρίσεων, καθώς το άσθμα αν και αντιμετωπίζεται υποτροπιάζει συχνά. 

Χρησιμοποιούνται και αυτά σε εισπνεόμενη μορφή συνήθως μία ή δύο φορές την ημέρα  και χρήζουν μακρόχρονης χορήγησης, τακτικής (3μηνης) παρακολούθησης, σταδιακής μείωσης της δοσολογίας και διακοπής μετά από επίτευξη ελέγχου των κρίσεων και σε συνεννόηση με τον θεράποντα ιατρό. Οι κυριότερες κατηγορίες ρυθμιστικών φαρμάκων που κυκλοφορούν σήμερα στην Ελληνική αγορά είναι: τα ειπνεόμενα κορτικοστεροειδή, τα βρογχοδιασταλτικά μακράς δράσης (β-διεγέρτες μακράς δράσης) και σε ορισμένες περιπτώσεις τιοτρόπιο (αντιχολινεργικό μακράς δράσης), αντιλευκοτριένια (μοντελουκάστη).

 Επιπρόσθετα, πλέον είναι διαθέσιμα σε ειδικές περιπτώσεις μη ελεγχόμενου σοβαρού άσθματος κατόπιν ειδικών ενδείξεων μονοκλωνικά αντισώματα εναντίον της IgE  και εναντίον της IL-5, που αποτελούν νέες θεραπείες με πολύ καλά αποτελέσματα και χορηγούνται με υποδόρια ένεση μία φορά τον μήνα.

Στην αντιμετώπιση της κρίσης χορηγούνται κορτικοστεροειδή από το στόμα για λίγες ημέρες και σε ορισμένους ασθενέις με συχνές κρίσεις και αρρύθμιστο άσθμα για μεγαλύτερα χρονικά διαστήματα. 

Γενικά μέτρα για την αντιμετώπιση του άσθματος

Αποφυγή ερεθιστικών παραγόντων του περιβάλλοντος τόσο στην οικία όσο και στον χώρο εργασίας, αποφυγή καπνίσματος ακόμη και παθητικού, αντιμετώπιση του στρές, σωστή διατροφή και άσκηση για την ενίσχυση του ανοσοποιητικού και την καλύτερη σωματική υγεία και οπωσδήποτε εμβολιασμός έναντι πνευμονιόκοκκου και έναντι γρίπης ετησίως.