Τι ειναι η ΧΑΠ
H Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) είναι μία συχνή, χρόνια και προοδευτικά επιδεινούμενη πνευμονική πάθηση, που οφείλεται στην στένωση των αεραγωγών, την καταστροφή των κυψελίδων και τον περιορισμό της ροής του αέρα, λόγω της έκθεσης σε βλαπτικά σωματίδια ή αέρια, με κύριο αίτιο το κάπνισμα. Εμφανίζεται συνήθως μετά την ηλικία των 40 ετών και με πολλές μορφές, με κύριες την χρόνια βρογχίτιδα και το πνευμονικό εμφύσημα.
Χαρακτηρίζεται από εμμένοντα και προοδευτικά επιδεινούμενα αναπνευστικά συμπτώματα, ευπάθεια σε λοιμώξεις αναπνευστικού και συχνές παροξύνσεις της νόσου αλλά και από συστηματικές εκδηλώσεις όπως μυϊκή αδυναμία, μυϊκή καχεξία, καρδιαγγειακές διαταραχές, οστεοπόρωση, άγχος, κατάθλιψη κλπ.
ΕΙΝΑΙ ΣΥΧΝΗ ΠΑΘΗΣΗ;
Η ΧΑΠ είναι εξαιρετικά συχνή πάθηση. Αυτήν την στιγμή και από το 2012 αποτελεί την 3η αιτία θανάτου σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας και ευθύνεται κάθε χρόνο για περισσότερους από τρία εκατομμύρια θανάτους στον πλανήτη μας (5,6% των θανάτων παγκοσμίως). Στην Ελλάδα, πάνω από 500000 άνθρωποι πάσχουν από ΧΑΠ.
Δυστυχώς τα νούμερα αυτά είναι απογοητευτηκά αλλά και ανησυχητικά καθώς δείχνουν μία αυξητική τάση και για τις επόμενες δεκαετίες, ενώ πρόκειται για μία νόσο που μπορεί να προληφθεί και να αντιμετωπιστεί με πολλές θεραπείες και αλλαγή τρόπου ζωής.
Ένα σημαντικό προβλημα παραμένει το γεγονός ότι η νόσος ακόμα υποδιαγιγνώσκεται, με αποτέλεσμα περισσότεροι από τους μισούς πάσχοντες από ΧΑΠ να μην το γνωρίζουν. Αυτό οφείλεται στο ότι στα αρχόμενα στάδιά, τα ήπια συμπτώματα του βήχα και της δύσπνοιας μπερδεύουν τους ασθενείς που τα αποδίδουν σε «φυσιολογικά» προβλήματα της αυξανόμενης ηλικίας, του καπνίσματος, της έλλειψης άσκησης ή της αύξησης του σωματικού τους βάρους. Συνεπώς, η διάγνωση της νόσου καθυστερεί και πολλές φορές η θεραπεία και η διακοπή καπνίσματος ξεκινάει σε πλέον προχωρημένα στάδια της νόσου.
ΤΙ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΤΗΝ ΧΑΠ;
Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, οι βλάβες της ΧΑΠ οφείλονται στο χρόνιο κάπνισμα τσιγάρου. Βέβαια, και άλλοι παράγοντες όπως η γενετική προδιάθεση παίζουν κάποιο ρόλο στην παθογένεια της νόσου, όπως αυτό αποδεικνύεται από το γεγονός ότι τελικά μόνο 20-30% των καπνιστών θα εμφανίσουν ΧΑΠ.
Παράγοντες κινδύνου για ΧΑΠ:
- Η χρόνια έκθεση σε καπνό (τσιγάρου αλλά και παθητικό κάπνισμα, καπνός πούρου ή πίπας, ατμοσφαιρική ρύπανση) και μάλιστα ο κίνδυνος αυξάνεται ανάλογα με την διάρκεια-τα έτη καπνίσματος και τον αριθμό τσιγάρων την ημέρα
- Καπνιστές με βρογχικό άσθμα, φαίνεται ότι βρίσκονται σε αυξημένο κίνδυνο σε σχέση με τους ασθενείς με βρογχικό άσθμα που δεν καπνίζουν
- Εργασιακή έκθεση σε σκόνες και χημικά
- Έκθεση σε ατμούς από καύση βιομάζας, όπως στις αναπτυσσόμενες χώρες για θέρμανση ή για μαγείρεμα σε πτωχά αεριζόμενους χώρους
- Ηλικία->40 έτη
- Γενετική προδιάθεση, όπως η σπάνια γενετική διαταραχή της ανεπάρκειας/έλλειψης α1-αντιθρυψίνης (1% των ασθενών με ΧΑΠ)
ΠΩΣ ΘΑ ΚΑΤΑΛΑΒΩ ΕΑΝ ΠΑΣΧΩ ΑΠΟ ΧΑΠ-ΠΟΙΑ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ;
Τα κύρια συμπτώματα της ΧΑΠ είναι η δύσπνοια, δηλαδή η δυσκολία στην αναπνοή, κυρίως κατά την προσπάθεια αλλά και στην ηρεμία, ο χρόνιος βήχας και η απόχρεμψη.
Τα συμπτώματα αυτά ξεκινούν κάποιες φορές προτού καν διαγνωστεί η νόσος με σπιρομέτρηση. Αρχικά είναι όμως ηπιότερα και διαλείποντα, αλλά σταδιακά καθώς η νόσος εγκαθίσταται αυτά γίνονται εμμένοντα, εντονότερα και σταδιακά επιδεινούμενα με αποτέλεσμα να μην υπάρχουν διαστήματα ελεύθερα συμπτωμάτων και η νόσος να είναι πια χρόνια.
Επίσης, ο συριγμός («γατάκια»), η μειωμένη αντοχή στην κόπωση, οι συχνές λοιμώξεις αναπνευστικού είναι συπτώματα που σχετίζονται πολλές φορές με ΧΑΠ.
Άρα, εάν είστε καπνιστής, άνω των 40 ετών και παρουσιάζετε δύσπνοια στην προσπάθεια, ή/και συχνό βήχα παραγωγικό, πρέπει να επικοινωνήσετε με πνευμονολόγο προκειμένου να υποβληθείτε σε διαγνωστικό έλεγχο για ΧΑΠ.
ΣΕ ΠΟΙΟΝ ΙΑΤΡΟ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΑΠΕΥΘΥΝΘΩ;
Ο ειδικός ιατρός για να διαγνώσει και να προτείνει την κατάλληλη θεραπεία είναι ο πνευμονολόγος.
ΠΩΣ ΓΙΝΕΤΑΙ Η ΔΙΑΓΝΩΣΗ; ΤΙ ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΘΑ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΚΑΝΩ;
Εκτός από το ιατρικό ιστορικό, που είναι πολύ σημαντικό στην διάγνωση της ΧΑΠ, θα πρέπει να γίνει ΣΠΙΡΟΜΕΤΡΗΣΗ, δηλαδή μία ανώδυνη, εύκολη και γρήγορη εξέταση στην οποια ο ασθενής καλείται να φυσήξει μέσα σε ένα επιστόμιο με τις υποδείξεις του ιατρού, η οποία θα θέσει και την διάγνωση.
Ενδέχεται να ζητηθούν επιπλέον εξετάσεις, όπως ακτινογραφία θώρακος, αξονική τομογραφία θώρακος, αέρια αρτηριακού αίματος, πληθυσμογραφία και διάχυση.
ΥΠΑΡΧΕΙ ΘΕΡΑΠΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗΝ ΧΑΠ;
Υπάρχει θεραπεία για την ΧΑΠ, η οποία εξατομικεύεται και είναι αποτελεσματική στην μείωση των καθημερινών συμπτωμάτων της νόσου και στην μείωση του κινδύνου εμφάνισης παροξύνσεων, ωστόσο είναι σημαντικό από την διάγνωση κιόλας της νόσου οι ασθενείς να παροτρύνονται να διακόπτουν το κάπνισμα, να εμβολιάζονται ένατι γρίπης και πνευμονιόκοκκου και να ασκούνται.
Η διακοπή καπνίσματος αποτελεί το κύριο προληπτικό αλλά και θεραπευτικό μέσο και στην ΧΑΠ έχει σημαντικά οφέλη καθώς ενδέχεται να μειώνει τον ρυθμό έκπτωσης της αναπνευστικής λειτουργίας, να βελτιώνει τα συμπτώματα και την καρδιαγγειακή λειτουργία.
Κύρια θέση στην θεραπεία έχουν τα εισπνεόμενα βρογχοδιασταλτικά φάρμακα. Αυτά παρουσιάζονται σε μία ποικιλία συνδυασμών και συσκευών, με όλο και καινούργια φάρμακα του είδους να κυκλοφορούν στην αγορά. Η επιλογή της βέλτιστης θεραπείας εξατομικεύεται και γίνεται από τον θεράποντα πνευμονολόγο βάσει της κλινικής εικόνας του ασθενούς και των συμπτωμάτων του, του σπιρομετρικού σταδίου της νόσου, της συχνότητας των παροξύνσεων της νόσου και την παρουσία συνοδών παθήσεων.
Ενίοτε, σε πιο προχωρημένα στάδια της νόσου χορηγούνται και εισπνεόμενα κορτικοστεροειδή, τα οποία δρουν στον έλεγχο της φλεγμονής που συμβαίνει στους αεραγωγούς ή/και άλλοι ειδικοί φαρμακευτικοί παράγοντες όπως η ροφλουμιλάστη, αναστολέας της PDE4, μη στεροειδής αντιφλεγμονώδης παράγοντας.
Σε λοιμώξεις αναπνευστικού και παροξύνσεις της νόσου, δηλαδή σε επεισόδια επιδείνωσης της συνήθης κλινικής κατάστασης του ασθενόυς, ενδέχεται να χρησιμοποιηθούν αντιβιοτικά και κορτικοστεροειδή δισκία.
Πολλοί ασθενείς ωφελούνται από την χρήση βλεννολυτικών φαρμάκων ιδίως όταν παρουσιάζουν αυξημένη απόχρεμψη.
Σε ορισμένες περιπτώσεις ειδικά σε παροξύνσεις της νόσου, η αναπνευστική φυσικοθεραπεία βελτιώνει σημαντικά την κλινική κατάσταση με την παροχέτευση των πτυέλων και την άσκηση των αναπνευστικών μυών.
Το συμπληρωματικό οξυγόνο χρησιμοποιείται σε πιο βαριές καταστάσεις όταν ο κορεσμός του οξυγόνου είναι χαμηλός και υπάρχει αναπνευστική ανεπάρκεια.
Σε πολύ ειδικές περιπτώσεις προτείνονται και χειρουργικές ή βρογχοσκοπικές τεχνικές αντιμετώπισης.
Εξαιρετικά σημαντική, ειδικά στην ΧΑΠ είναι η καθημερινή άσκηση, η οποία βελτιώνει την φυσική κατάσταση του ασθενή και τα συμπτώματα από τα οποία πάσχει. Στα αρχόμενα και ήπια στάδια της νόσου ή στους ασυμπτωματικούς ασθενείς, η άσκηση μπορεί να γίνει όπως και στους μη πάσχοντες, αλλά για τα πιο προχωρημένα στάδια της νόσου ή για τους ασθενείς που έχουν συμπτώματα και δυσκολεύονται να μπουν σε πρόγραμμα άσκησης χωρίς βοήθεια υπάρχουν ειδικά κέντρα πνευμονικής αποκατάστασης για αυτόν τον σκοπό. Τέτοια κέντρα λειτουργούν σε αρκετά δημόσια νοσοκομεία στην Αθήνα και σε κάποιες επαρχιακές πόλεις αλλά και σε ιδιωτικά κέντρα.
ΓΙΑΤΙ Η ΑΣΚΗΣΗ ΕΙΝΑΙ ΤΟΣΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΣΤΗΝ ΧΑΠ;
H ΧΑΠ, εκτός από πνευμονική πάθηση είναι και μία νόσος που επηρεάζει και άλλα συστήματα του οργανισμού, όπως το καρδιαγγειακό σύστημα και του περιφερικούς μύες του σώματος.
Επειδή η ΧΑΠ προκαλεί δύσπνοια, ο ασθενής δυσκολεύεται να εκτελέσει δραστηριότητες πουτ απαιτούν έντονη προσπάθεια, με αποτέλεσμα να αποφεύγει αυτού του είδους τις δραστηριότητες και σταδιακά να αποκτά όλο και πιο καθιστικό τρόπο ζωής.
Αυτό όμως αποτελεί μέρος ενός φαύλου κύκλου, καθώς η αποφυγή έντονης σωματικής προσπάθειας, οδηγεί σε περαιτέρω αδράνεια των μυών και αυτό έχει σαν αποτέλεσμα την περαιτέρω επιδείνωση της δύσπνοιας και την εμφάνισή της σε χαμηλότερων απαιτήσεων δραστηριότητες. Και πάει λέγοντας. Οι μυες ατροφούν από αχρησία και παράλληλα από την μείωση της σωματικής δραστηριότητας επιβαρύνεται και το καρδιαγγειακό σύστημα, ενδεχομένως αυξάνεται το σωματικό βάρος και επηρε΄ζεται και η ψυχολογία.
Η άσκηση είναι φάρμακο. Η επίδρασή της σε όλα τα συστήματα του οργανισμού έρχεται να αποκαταστήσει την ατροφία των περιφερικών μυών, την αντοχή στην άσκηση, την καρδιαγγειακή λειτουργία και την ψυχολογική κατάσταση. Τελικά ο ασθενής με ΧΑΠ, παρά την πάθησή του ανακτά καλύτερη φυσική κατάσταση και βελτιώνεται έτσι η ποιότητα της ζωής του και η συμμετοχή του στις δραστηριότητες της καθημερινής ζωής.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΠΝΕΥΜΟΝΙΚΗ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ;
Η πνευμονική αποκατάσταση είναι μία παγκοσμίως αναγνωρισμένη θεραπευτική παρέμβαση που αποτελείται από ένα πλήρες πρόγραμμα σωματικής άσκησης, φυσικοθεραπείας αναπνευστικού, διατροφικής και ψυχολογικής συμβουλευτικής, με σκοπό τον έλεγχο των συμπτωμάτων των ασθενών, την βελτίωση της αντοχής τους στην άσκηση και την αύξηση των καθημερινών δραστηριοτήτων τους, την αυτοδιαχείριση της νόσου τους και την βελτίωση της ψυχολογίας τους και της ποιότητας ζωής τους.
Γίνεται με την μορφή συνεδριών άσκησης για ένα καθορισμένο χρονικό διάστημα μετά από αξιολόγηση του κάθε ασθενή με ειδικές εξετάσεις όπως η καρδιοαναπνευστική δοκιμασία κόπωσης και εξατομίκευση των αναγκών του.